Với Định hướng phát triển TTCK giai đoạn 2011-2020 theo hướng tăng sức cạnh tranh, đa dạng hóa sản phẩm và giảm chi phí giao dịch cho NĐT, UBCKNN đã đưa ra 3 phương án tái cấu trúc mô hình tổ chức thị trường. mỗi phương án đều bộc lộ không ít ưu, nhược điểm.
3 chọn 1
 |
| TTCK cần đa dạng hóa sản phẩm và giảm chi phí giao dịch cho NĐT. Ảnh: LÃ ANH |
Phương án thứ nhất là thành lập sở GDCK duy nhất trên nền tảng hợp nhất HOSE và HNX. Theo đó phải lựa chọn và xác lập địa điểm giao dịch chính duy nhất là Hà Nội hoặc TPHCM, thống nhất công nghệ nền tảng, thống nhất các tiêu chuẩn cho sở GDCK (chuẩn kết nối, chuẩn thành viên, quy chế…), thống nhất về mặt tổ chức và sắp xếp lại nhân sự. Phương án này đi theo xu hướng phát triển chung của TTCK thế giới: sáp nhập để tăng quy mô, tăng sức cạnh tranh và chuyên sâu, đa dạng hóa dịch vụ thị trường.
Chẳng hạn năm 2005 Hàn Quốc đã hợp nhất 3 sở GDCK, Hồng Công hợp nhất 4 sở GDCK… Phương án này không chỉ thống nhất nền tảng công nghệ hệ thống, còn giúp giảm chi phí cho các CTCK, giảm chi phí cho nhà đầu tư, tăng sức cạnh tranh, xây dựng được hình ảnh một sở GDCK có quy mô lớn hơn.
Phương án hai là thành lập công ty mẹ - con, một mô hình khá phổ biến trên thế giới hiện nay. Theo đó sẽ thành lập tập đoàn sở GDCK, dưới đó là các công ty con như HOSE, HNX, Trung tâm Lưu ký… Có 2 cách: Thứ nhất thành lập tập đoàn sở GDCK trước, sau đó tiến hành sắp xếp, cổ phần hóa các sở GDCK, Nhà nước nắm cổ phần chi phối. Tiếp theo cho phép các thành viên thị trường được tham gia sở hữu cổ phần trong các sở và sau đó công chúng tham gia. Thứ hai, thành lập tập đoàn sở GDCK đồng thời cổ phần hóa các sở.
Phương án ba là 2 sở GDCK song song tồn tại, hoạt động độc lập theo mô hình triệt để và không triệt để. Không triệt để là mô hình hiện nay. Triệt để là chỉ có một thị trường cổ phiếu, còn lại là thị trường trái phiếu, thị trường phái sinh.
Ưu, nhược điểm
 Dù đã tham khảo mô hình của các nước nhưng không có mô hình đơn lẻ nào hoàn toàn phù hợp với TTCK Việt Nam cả trước mắt và lâu dài. Các mô hình cần phải được kết hợp đan xen để hướng tới mục đích cuối cùng là nhất thể hóa thị trường và tăng sức hấp dẫn của TTCK Việt Nam trong khu vực và thế giới. | |
TS. Nguyễn Sơn |
Theo ông Lê Hải Trà, Ủy viên thường trực HĐQT HOSE, việc sáp nhập 2 sở GDCK là cần thiết nhằm đảm bảo một thị trường đủ lớn, một hệ thống công nghệ thống nhất, giảm thiểu chi phí cho thị trường và xã hội. Tuy nhiên, phương án này có những bất cập. Đó là làm xáo trộn thị trường, tổ chức, con người nếu không có lộ trình, bước đi thích hợp.
Hà Nội là trung tâm kinh tế, chính trị, TPHCM là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước và 2 thành phố này đều có đề án phát triển trung tâm tài chính khu vực. Vì vậy, rất khó để mất đi một thị trường vốn dài hạn. Hay ngay cả doanh nghiệp của 2 thành phố đều muốn niêm yết trên thị trường tại thành phố của mình. Ngoài ra, xét trên phạm vi toàn quốc, khi đã hợp nhất 2 sở, động lực cạnh tranh sẽ không còn và trong chừng mực nào đó sẽ tạo ra sự trì trệ.
Về việc tái cấu trúc theo hướng thành lập công ty mẹ đầu tư, sở hữu 100% vốn tại các cô ng ty con, bà Nguyễn Thị Hoàng Lan, Phó Tổng giám đốc HNX, cho rằng đây là giai đoạn quá độ cho quá trình phát triển thị trường. Vì thế phương án này có ưu điểm là thống nhất hệ thống công nghệ, định hướng chung cho 2 sở nhưng vẫn đảm bảo tính linh hoạt, chủ động, sáng tạo cho mỗi sở. Quy mô thị trường phân định theo hàng hóa sẽ lớn hơn trên cơ sở hợp nhất thị trường cổ phiếu niêm yết, trái phiếu; giảm bớt chi phí cho thành viên, NĐT và không gây xáo trộn lớn trên thị trường…
Tuy nhiên cần lưu ý về hiệu quả quản lý, quản trị công ty theo mô hình mẹ - con chưa thực sự rõ ràng. Bên cạnh đó, việc phân định trách nhiệm, quyền hạn trong mô hình này, quản trị giám sát cũng là một thách thức cho cơ quan quản lý nhà nước.
Về việc giữ nguyên hoạt động 2 sở GDCK, một số chuyên gia thiên về phương án này cho rằng không cần phải thành lập một pháp nhân mới tránh gây xáo trộn thị trường, trong khi vẫn thực hiện được thống nhất nền tảng giao dịch trên cơ sở gói thầu công nghệ hiện nay mà cơ quan quản lý đang triển khai…
Hạn chế của phương án này là khó theo kịp yêu cầu phát triển của thị trường trong thời gian tới (như chi phí xã hội cao, thị trường cổ phiếu, trái phiếu vẫn tiếp tục bị chia tách và sẽ chia tách thị trường công cụ phái sinh sau này trong khi xu hướng chung trên thế giới hiện nay là liên kết, sáp nhập thị trường để tăng tính cạnh tranh). Do đó, nếu không xử lý được vấn đề này sớm, sau này phải xử lý lại sẽ gây tốn kém.
