Trái ngược với sự tham gia bùng nổ của nhà đầu tư cá nhân trong nước, thì xu hướng chủ đạo của khối ngoại trên thị trường chứng khoán lại là trạng thái bán ròng.
Giao dịch của khối ngoại được giới phân tích kỳ vọng có sự đảo chiều, nhờ triển vọng lạc quan của thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm 2022.
Theo báo cáo cập nhật dòng vốn nước ngoài của Công ty cổ phần Chứng khoán SSI mới công bố, dòng tiền từ các quỹ hoán đổi danh mục (ETF) không có nhiều khởi sắc trong tháng 12/2021. Giao dịch ETF khá mờ nhạt khi hầu hết các quỹ giao dịch với thanh khoản thấp.
Nhìn chung, nhóm quỹ nội có xu hướng tích cực hơn với SSIAM VNFIN Lead (+142 tỷ đồng) và VFM VN30 (+87 tỷ đồng) được mua ròng nhiều nhất. Trong khi đó, các quỹ ngoại đều bị bán ròng, nhiều nhất là VanEck (-240 tỷ đồng), FTSE Vietnam (-153 tỷ đồng). Tổng cộng, dòng vốn ETF bị rút 280 tỷ đồng trong tháng 12.
Tính chung cả năm 2021, các quỹ ETF vẫn ghi nhận dòng vốn tích cực với giá trị ròng kỷ lục 13.460 tỷ đồng, tăng 130% so với năm 2020. Tuy nhiên, dòng tiền từ quỹ ETF chủ yếu sôi động trong 6 tháng đầu năm, với sự đóng góp lớn từ quỹ ngoại mới Fubon ETF và quỹ nội Diamond ETF.
Dòng tiền từ các quỹ chủ động ghi nhận có sự đảo chiều trong tháng 12/2021, khi liên tục mua ròng nhẹ trong 3 tuần cuối của tháng (khoảng 330 tỷ đồng). Tính chung tháng 12, các quỹ chủ động đã mua ròng 86 tỷ đồng sau gần một năm bán ròng liên tục. Tuy nhiên, năm 2021 cũng không phải là một năm giao dịch tích cực của quỹ chủ động khi đã rút ròng tổng cộng 6.900 tỷ đồng.
Trên thị trường chứng khoán, khối ngoại tiếp tục bán ròng trong tháng 12, song giá trị giảm mạnh so với tháng trước. Cụ thể, trong tháng 12, khối ngoại tiếp tục bán ròng tháng thứ 5 liên tiếp với với tổng giá trị là 4.920 tỷ đồng, giảm 44,7% so với tháng 11. Tổng lượng bán ròng trong năm 2021 là 62.600 tỷ đồng, trong đó tháng Ba và tháng Năm là hai tháng ghi nhận mức bán ròng cao nhất (11.500 tỷ đồng).
Thống kê của SSI cho thấy, tỷ trọng giao dịch nước ngoài trên tổng số giao dịch của thị trường đã liên tục giảm mạnh, hiện chỉ ở khoảng 6% thanh khoản thị trường, so với mức gần 20% trong giai đoạn cuối năm 2017, đầu 2018.
Trên sàn HOSE, nếu như ở thời điểm cuối năm 2019 khi dịch COVID-19 chưa bùng phát, giao dịch khối ngoại chiếm tới 16% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường, thì đến cuối năm 2021, tỷ lệ này đã giảm mạnh. Xu hướng bán ròng được duy trì kể từ khi dịch COVID-19 bùng phát đầu năm 2020 đến nay.
Theo Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE), tổng giá trị giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài trong tháng 12/2021 đạt trên 60.714 tỷ đồng, chỉ chiếm 4,87% tổng giá trị giao dịch cả chiều mua và bán của toàn thị trường.
Nhà đầu tư nước ngoài đã thực hiện bán ròng trong tháng với giá trị trên 2.936 tỷ đồng. Trong năm 2021, nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng hơn 62.431 tỷ đồng.
Lý giải nguyên nhân khối ngoại liên tục rút ròng trong năm 2021, các chuyên gia của SSI cho rằng, một trong những lý do chính và mang tính chất cấu trúc là tỷ trọng các nhóm ngành trong thị trường chứng khoán Việt Nam chưa đa dạng và bị giới hạn về sở hữu nước ngoài.
Hầu hết các doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam thuộc các lĩnh vực tài chính, bất động sản, trong khi những ngành thu hút dòng tiền mạnh trên thế giới như công nghệ, bán lẻ, y tế, giáo dục.
Bên cạnh đó, 2021 cũng là năm thành công của thị trường cổ phiếu toàn cầu khi hầu hết các chỉ số chứng khoán đều ghi nhận mức tăng trưởng vượt đỉnh và khiến dòng vốn vào Việt Nam gặp nhiều cạnh tranh hơn.
Còn theo các chuyên gia của Công ty cổ phần Chứng khoán KB (KBSV), khối ngoại đẩy mạnh rút ròng kể từ khi dịch COVID-19 bùng phát có nhiều nguyên nhân. Trong đó, phải kể đến xu hướng rút ròng ở hàng loạt các thị trường cận biên, mới nổi và chảy vào các thị trường phát triển do nền kinh tế suy yếu dưới tác động của COVID-19, kết hợp việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đẩy nhanh quá trình bình thường hoá chính sách tiền tệ.
Ngoài ra, áp lực bán của khối ngoại còn đến từ việc áp lực chốt lời gia tăng khi thị trường tăng mạnh từ vùng đáy vào đầu quý 2/2020.
Tuy nhiên, động thái bán ròng của nhà đầu tư nước ngoài không tác động đáng kể đến diễn biến thị trường, trong bối cảnh dòng tiền trên thị trường sẽ tiếp tục chịu chi phối bởi nhà đầu tư cá nhân trong nước. Bằng chứng là chỉ số đại diện cho thị trường chứng khoán Việt Nam, VN-Index, đã tăng hơn 36% trong năm 2021 bất chấp xu hướng bán ròng mạnh mẽ của khối ngoại.
Nhận định về xu hướng dòng tiền khối ngoại trong năm 2022, KBSV cho rằng khó có khả năng khối ngoại sẽ mua ròng trở lại trong năm 2022, khi các yếu tố bán ròng vẫn duy trì, đặc biệt trong bối cảnh các nước phát triển đang dần thắt chặt chính sách tiền tệ dưới áp lực lạm phát. Việt Nam dù đang có lạm phát tương đối thấp và đồng nội tệ tương đối mạnh vẫn ít nhiều chịu ảnh hưởng.
Tuy vậy, các chuyên gia của SSI lại có cái nhìn lạc quan hơn. Sang năm 2022, với xu hướng chính sách tiền tệ/tài khóa của Việt Nam và thế giới có sự phân kỳ và thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn được đánh giá là triển vọng tích cực. Do đó, SSI kỳ vọng dòng vốn từ các quỹ đầu tư sẽ quay trở lại, đặc biệt là các quỹ ETF.
Nhóm phân tích của Công ty cổ phần Chứng khoán VNDirect cũng kỳ vọng dòng tiền của nhà đầu tư nước ngoài sẽ quay trở lại, nhờ tỷ lệ bao phủ vaccine ngừa COVID-19 tăng nhanh tạo điều kiện để mở cửa và thúc đẩy phục hồi nền kinh tế cũng như cơ hội thị trường Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi trong 2-3 năm tới.
Theo kịch bản khả quan, các yếu tố sẽ hỗ trợ thúc đẩy thị trường trong năm 2022 là việc triển khai T+0; mô hình bù trừ thanh toán trung tâm và khả năng nâng hạng Việt Nam lên thị trường mới nổi theo đánh giá của FTSE Russell Index được công bố vào tháng 9/2022.
Ngoài ra, quá trình thoái vốn cổ phần hoá sôi động trở lại và chuyện mở room ngoại cũng là những yếu tố có thể thúc đẩy khối ngoại quay trở lại mua ròng trên thị trường trong thời gian tới.
