(ĐTTCO) - Là thứ đồ dùng cao cấp đẹp đẽ và tinh tế, tuy nhiên ít người biết các công đoạn chế tác, làm ra các sản phẩm túi xách, ví da, giày dép, thắt lưng từ da cá sấu lại vô cùng công phu và tỉ mỉ. Những người thợ chế tác da cá sấu thực tế là những nghệ nhân bởi họ phải như thợ mộc lại vừa như thợ may, thợ kim hoàn vì chất liệu đặc biệt là những tấm da cá sấu cứng, dẻo, dai và có độ bền gần như vĩnh cửu.
Nghề công phu
Nghề làm các sản phẩm này phải cần những người thợ có tay nghề khéo léo, óc thẩm mỹ cao để tạo ra những sản phẩm tinh tế phục vụ nhu cầu khách hàng. Mặc dù không thịnh hành, ít được biết đến nhưng tại Trung tâm Cá sấu Hoa Cà (quận 12, TPHCM), nhiều năm qua, hàng chục người thợ vẫn miệt mài với công việc chế tác da cá sấu của mình. Tận mắt chứng kiến họ làm việc, qua từng công đoạn làm khác nhau để biến những tấm da xù xì, thô ráp thành những sản phẩm thời trang sang trọng lộng lẫy, chúng tôi thật sự bất ngờ vì sự kỳ công, tỉ mỉ của nó. Chị Thanh, một người thợ lâu năm ở đây cho biết: “Mỗi con cá sấu trưởng thành có chiều dài lên đến hơn 2m và diện tích toàn bộ da có khi tới 4-5m2. Tuy nhiên, sau khi giết mổ, da cá sấu không thể tạo thành sản phẩm ngay mà phải trải qua nhiều công đoạn, trong đó quan trọng nhất là thuộc da. Đây là công đoạn biến những mảnh da thô tươi sống thành những tấm da mềm, có độ trơn và đẹp hơn. Quan trọng hơn, việc thuộc da giúp biến chất liệu hữu cơ (da cá) trở thành những chất liệu bền vĩnh cửu, hơn nhiều sản phẩm vô cơ khác. Nguyên tắc chính của việc thuộc da là chỉ xử lý mặt bên trong còn lớp bên ngoài lại cần đến một phương thức xử lý đặc biệt khác để làm sao bảo vệ được nét tự nhiên của da cá sấu, như các nốt xù xì. Đây là điều các khách hàng khi chọn lựa sản phẩm rất quan tâm để tránh những sản phẩm nhái, giả trên thị trường.
Theo những người làm nghề chế tác này, công việc chế tác da cá sấu phức tạp và khó khăn hơn các nghề thủ công mỹ nghệ đơn thuần rất nhiều. Do da cá sấu thuộc loại khá hiếm và đắt đỏ nên công việc cần sự chính xác cao. Ngay từ việc xác định, cắt hay đo đạc trên nguyên liệu đã yêu cầu cực kỳ khắt khe để các sản phẩm không bị hư hỏng, thừa hay thiếu nguyên vật liệu. Ngoài ra, tất cả công đoạn ở đây đều được làm thủ công bằng tay, không có bất cứ thiết bị máy móc nào can thiệp.
Tuy nhiên, tùy từng các sản phẩm khác nhau, dây chuyền sản xuất và người thợ cũng khác nhau.. “Nếu làm một chiếc ví da bằng các loại chất liệu đơn giản như vải, người thợ dễ dàng thêm các chi tiết, thêm chất liệu…Tuy nhiên, đối với việc làm bằng da, bắt buộc người thợ phải thành thạo trước khi bước vào nghề, và điều quan trọng phải óc thẩm mỹ. Bởi ngay từ khi cắt da, người thợ phải hình dung để ngay cả những nốt sần trên lớp da cá sấu cũng có tác dụng trang trí. Như chiếc ví, nút khóa để đóng/mở có 1 điểm bấm nhô ra đó lại trùng với nốt sần trên da. Điều này vừa tự nhiên lại vừa đòi hỏi sự kỳ công, tỉ mỉ và công phu mà chỉ những thợ lành nghề mới hình dung ra được. Mỗi sản phẩm như túi xách, giỏ xách hay dây lưng… cũng đều cần những điểm nhấn, người thợ dựa vào lớp da tự nhiên của cá sấu để làm lên nét đặc trưng của sản phẩm. Nó vừa là thương hiệu, khiến các sản phẩm nhái không bao giờ có được, vừa tạo ra những công dụng bất ngờ” - một người thợ lâu năm đang làm tại Trung tâm Cá sấu Hoa Cà chia sẻ với chúng tôi.
Ngày càng đa dạng
Theo đánh giá của các chuyên gia, sản phẩm da chiếm vị trí thứ 3 trong top 20 nguyên liệu được lựa chọn làm hàng hóa cao cấp đắt tiền sau kim loại quý, và đá quý. Chiếm vị trí thứ 1 trong top 10 nguyên liệu cấu tạo thành phẩm được chú ý nhiều nhất của phụ nữ, chiếm vị trí thứ 1 trong top 5 nguyên liệu cao cấp cấu thành sản phẩm thời trang dành cho nam giới.
 |
| Sản xuất dây lưng từ da cá sấu. |
Trong thời gian tìm hiểu về nghề chế tác da cá sấu, chúng tôi được biết gần đây nhiều người thích trưng bày nguyên bộ da cá sấu nhỏ để treo tường, trang trí khuôn viên ngôi nhà. Hay là một cái chân, cái đuôi, cái đầu của cá sấu được thuộc da, làm nguyên vẹn như hình thù thật để mọi người chiêm ngưỡng. Thậm chí, nhiều khách hàng còn ưa thích các sản phẩm da là cá sấu nhồi vật liệu để tạo thành hình dáng những chú cá sấu sống động như thật với lớp da xấu xí, bộ răng và miệng há ra, cho tới những móng vuốt sắc nhọn… “Do trên thị trường xuất hiện nhiều sản phẩm da nên khách hàng thường yêu cầu sản phẩm càng tự nhiên bao nhiêu giá trị càng cao bấy nhiêu. Những sản phẩm có nguồn gốc hoàn toàn từ da cá sấu luôn có những giá trị nhất định” - một người thợ khác chia sẻ.
 |
| Những bộ da cá sấu nguyên con. |
Theo tìm hiểu của chúng tôi, mặc dù là dòng sản phẩm cao cấp, nhưng hiện nay các sản phẩm từ da cá sấu được nhiều người ưa chuộng và giá thành đang hạ dần do cá sấu được nuôi bán tự nhiên, cho số lượng da ngày một nhiều hơn. Chị Trịnh Thị Thảo, ngụ ở quận Tân Phú (TPHCM), một khách hàng đang chọn lựa mua sản phẩm đồ da cá sấu ở đây, cho biết chị ngỡ ngàng vì từ những mảnh da sần sùi, xấu xí của cá sấu, chỉ qua những công đoạn thủ công đã thành những sản phẩm tinh tế, đẹp mắt. “Bản thân tôi rất thích các đồ dùng cá nhân làm bằng da cá sấu vì chúng bền, không bị hư hỏng bởi nắng nóng hay cả mưa nữa. Ngoài ra, đồ da thường sang trọng và lịch lãm hơn các đồ trang sức cùng sản phẩm khác. Tuy nhiên, nếu không thận trọng, khách hàng rất có thể sẽ mua phải đồ không như ý vì các sản phẩm giả da hiện nay rất nhiều và tinh vi” - chị Thảo cho biết thêm.
Có rất nhiều sản phẩm thời trang được làm từ nguyên liệu da thuộc như: giày, dép, dây đồng hồ, dây nịt, giỏ xách, bóp, nón, vali… Nhưng trong thực tế da giả chiếm hơn 90% thị trường Việt Nam, chiếm hơn 80% thị trường châu Á và chiếm hơn 60% thị trường thế giới. Trên thị trường xuất hiện nhiều sản phẩm làm bằng da giả thường được làm bằng chất liệu vinyl, PU, với trình độ ngày càng tinh xảo khó phân biệt thật, giả. Để phân biệt thật giả, người thợ phải làm lâu năm mới phân biệt được. Bởi với cá sấu, da chúng có độ thoáng khí cao, không tích điện, cách nhiệt tốt. Da cá sấu có lớp vẩy đanh chắc như một tấm áo giáp, hoa văn rất đa dạng, nhưng không bao giờ trùng lặp. Bởi thế, mỗi tấm da cá sấu được xem là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Da cá sấu có sự bền dai theo năm tháng, không loại da nào sánh bằng, ma sát càng lớn độ bóng của da càng cao. Da cá sấu thật thường có một số màu chủ yếu như màu vàng cánh gián, vàng tươi, màu đen, màu nâu đất và màu nâu đỏ. Khi quan sát kỹ, trên miếng da sẽ xuất hiện một số vết trầy, lỗ nhỏ… tạo thành do móng chân của chúng giẫm đạp lên nhau khi còn sống.
Do số lượng thợ lành nghề chế tác sản phẩm từ da cá sấu có ít, nên chỉ một vài cơ sở đủ sức làm được. Do đó, các khách hàng yêu thích đồ da thường lựa chọn những đơn vị uy tín, có thể được tận mắt chứng kiến đầy đủ các công đoạn chế biến thành những đồ ưng ý đẹp mắt.
