2016 Không quá lo ngại FED tăng lãi suất

(ĐTTCO) - Lần đầu tiên trong 10 năm, tháng 12-2015, Cục Dự trữ liên bang Hoa Kỳ (FED) đã công bố tăng lãi suất cơ bản thêm 0,25% lên mức 0,25-0,5%/năm, nhằm mục đích chuẩn hóa lại những bất thường trên thị trường tiền tệ. Đồng thời, FED còn công bố sẵn lộ trình nâng lãi suất trong vài năm tới. Nếu như FED thực hiện đúng cam kết này, nền kinh tế thế giới có thể phải đương đầu với nhiều rủi ro trong vài năm tới. Tuy nhiên, không nên suy nghĩ một cách cứng nhắc rằng FED chỉ chăm chăm thực hiện đúng lộ trình tăng lãi suất.

(ĐTTCO) - Lần đầu tiên trong 10 năm, tháng 12-2015, Cục Dự trữ liên bang Hoa Kỳ (FED) đã công bố tăng lãi suất cơ bản thêm 0,25% lên mức 0,25-0,5%/năm, nhằm mục đích chuẩn hóa lại những bất thường trên thị trường tiền tệ. Đồng thời, FED còn công bố sẵn lộ trình nâng lãi suất trong vài năm tới. Nếu như FED thực hiện đúng cam kết này, nền kinh tế thế giới có thể phải đương đầu với nhiều rủi ro trong vài năm tới. Tuy nhiên, không nên suy nghĩ một cách cứng nhắc rằng FED chỉ chăm chăm thực hiện đúng lộ trình tăng lãi suất.

Quyền lực dầu mỏ

Đằng sau những xáo trộn về kinh tế, tài chính thế giới luôn là những bí ẩn về chính trị ở hậu trường. Kể từ cuộc họp giữa Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Kerry và nhà vua King Abdullah của Saudi Arabia vào tháng 6-2014 để thảo luận về nguồn cung dầu mỏ (cuộc họp được thông tin chính thức thảo luận nguồn cung bù đắp cho nguồn dầu thô bị gián đoạn ở Syria và Iraq), giá dầu thô thế giới đã sụt giảm hơn 65% và cả việc đồng USD bật tăng mạnh hơn 20%. Giá vàng sụt giảm từ mức trên 1.300USD/oz xuống còn gần 1.047USD vào tháng 12-2015. Thời điểm tháng 6-2014 trở thành điểm đảo chiều quan trọng trên giá hàng hóa và tiền tệ thế giới. Không những vậy, chỉ vài tháng sau đó, Hoa Kỳ tiến hành không kích Syria với lý do tiêu diệt chủ nghĩa khủng bố hồi giáo cực đoan IS,  tạo ra môi trường chính trị bất ổn ở Trung Đông trong năm 2014 và 2015. Vào tháng 10-2015, đến lượt Nga không kích IS ở Syria khiến mâu thuẫn trong khu vực leo thang.

Mặc dù FED đã có lộ trình tăng lãi suất trong năm 2016, nhưng điều này không có nghĩa FED sẽ không cân nhắc lại lộ trình tăng. Thậm chí, một khi có dấu hiệu bất ổn, FED sẵn sàng sử dụng đến chính sách tiền tệ nới lỏng để giữ cho nền kinh tế toàn cầu không rơi vào bất ổn. Có nghĩa đồng USD sẽ tăng giá mạnh trong nửa đầu năm 2016, nhưng có khả năng sẽ điều chỉnh trong nửa cuối năm 2016. Điều này sẽ dẫn đến kịch bản giá vàng, giá dầu sẽ tạo đáy trong nửa cuối năm 2016.

Giới phân tích cho rằng Hoa Kỳ và Nga tham gia không kích tại Syria vì cả 2 bên đều muốn kiểm soát nguồn cung dầu mỏ. Thực ra, mâu thuẫn giữa phương Tây và Nga tại Ukraine vào đầu năm 2014 cũng xuất phát từ vấn đề dầu mỏ và khí đốt. Syria trở thành điểm nóng của Trung Đông, vì đây là nơi giao thoa giữa 2 hệ thống đường ống dẫn dầu của 2 thế lực đối nghịch nhau giữa Iran, Iraq, Syria và Lebanon được kiểm soát bởi đạo Hồi dòng Shite với Saudi Arabia, Qatar, UAE, Jordan, Thổ Nhĩ Kỳ được kiểm soát bởi đạo Hồi dòng Sunni. Chính vì vậy, sự tăng giá của USD không đơn thuần chỉ là để hỗ trợ, cho phép khu vực châu Âu nới lỏng tiền tệ (vào ngày 22-1-2015) nhằm kích thích nền kinh tế sau gần 4 năm duy trì đồng EUR ở mức cao, mà còn trực tiếp tấn công vào nước Nga bằng dầu mỏ. Còn Nga, với gần 50% nguồn thu ngân sách, 30% GDP, 60% kim ngạch xuất khẩu đến từ dầu mỏ, nên nền kinh tế đã rơi vào suy thoái khi giá dầu giảm mạnh.

Nga vốn là quốc gia ủng hộ cho chính quyền của Tổng thống Al-Assad ở Syria. Còn theo Reuters, Hoa Kỳ và Saudi Arabia đã dùng sự tăng giá của đồng USD và tăng nguồn cung dầu mỏ để buộc Nga bỏ rơi chính quyền Tổng thống Al-Assad. Do đó, cùng với cuộc chiến leo thang tại khu vực Syria, Hoa Kỳ và Saudi Arabia vẫn tiếp tục có những chính sách làm tăng nguồn cung dầu mỏ và làm tăng giá đồng USD. Trong cuộc họp vào tháng 12-2015 của Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), Saudi Arabia vẫn tiếp tục gây sức ép để OPEC tiếp tục tăng nguồn cung dầu trong năm 2016. Hoa Kỳ mới đây cũng gỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu mỏ đã có từ năm 1975. Trong khi đó, FED sẽ có những chính sách làm tăng giá đồng USD như lộ trình tăng lãi suất trong năm 2016 và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) hỗ trợ chính sách này bằng việc nới rộng thời gian kích thích định lượng từ tháng 9-2016 lên tháng 3-2017.

Hoa Kỳ vẫn lo ngại bất ổn

Tuy nhiên, chính sách đồng USD cao không phải không có hại cho Hoa Kỳ. Với việc đồng USD tăng giá hơn 20% từ tháng 6-2014, làn sóng rút vốn xuất hiện ở các quốc gia mới nổi và  đang phát triển, trong đó có Trung Quốc. Làn sóng rút vốn này khiến thị trường chứng khoán (TTCK) Trung Quốc sụp đổ vào tháng 6-2015 với hơn 30% giá trị bị bốc hơi và buộc phải phá giá đồng NDT hơn 4,6% vào tháng 8-2015. Và để chống đỡ với tình hình khó khăn, cả Nga và Trung Quốc đã bán tháo trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ khiến thanh khoản trên thị trường trái phiếu Hoa Kỳ sụt giảm trầm trọng. Về dài hạn, sự sụt giảm thanh khoản có thể khiến lãi suất ở Hoa Kỳ tăng lên. Hiện tại, chênh lệch lợi suất trái phiếu lợi suất cao đã lên tới hơn 4%, thậm chí có những lĩnh vực như năng lượng, chênh lệch lợi suất đã lên tới 11%.

Theo trang Zero Hedge, sự tăng giá của đồng USD cũng sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp lớn ở Hoa Kỳ, vốn có 40% doanh số và 50% lợi nhuận đến từ các thị trường nước ngoài (tất nhiên định danh bằng đồng ngoại tệ). Theo báo cáo lợi nhuận quý III của 30 công ty trong chỉ số DJIA, sự tăng giá của đồng USD đã làm doanh thu các công ty sụt giảm 7,4% so với cùng kỳ. Đối với TTCK Hoa Kỳ, chính sách thắt chặt tiền tệ của FED để làm tăng giá đồng USD có thể dẫn đến sự sụp đổ trong năm 2016. Từ năm 2008, khi FED hạ lãi suất đồng USD xuống gần 0%, các doanh nghiệp Hoa Kỳ đã tăng đòn bẩy tài chính nhằm có nguồn tiền tài trợ cho các chương trình mua lại cổ phiếu hoặc chi trả cổ tức (nghiệp vụ recap trong tài chính). Hay như sự tăng giá của đồng USD tiềm ẩn nguy cơ làm bất ổn tài chính toàn cầu.

Theo một số quan sát về mối quan hệ giữa chu kỳ bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ và xung đột vũ trang, trong vòng 6 tháng trước kỳ bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ (tháng 11-2016), thường hay xuất hiện một số xung đột kiểu như chiến tranh. Thời điểm mùa xuân từ tháng 4 đến tháng 6-2016 là thời điểm nhạy cảm, dễ dẫn đến các xung đột leo thang ở Syria. Do vậy, có thể việc FED tăng lãi suất sẽ dẫn đến sự bất ổn của thị trường tài chính trong quý II là một kịch bản cần xem xét.

Phương án lùi của FED

Quan sát các dữ liệu kinh tế 2014-2015 và giai đoạn khủng hoảng châu Á 1997-1998, tạp chí Financial Times phát hiện một số điểm tương đồng. Theo đó, vào năm 1997-1998: Thứ nhất, giá dầu giảm gần 60% từ đỉnh năm 1997 đến cuối năm 1998. Thứ hai, chênh lệch của các trái phiếu lợi suất cao (là các trái phiếu có xếp hạng dưới mức đầu tư) nới rộng lên mức khoảng 4% vào năm 1998, trong khi chênh lệch của các trái phiếu junk bond (trái phiếu rác) khoảng 6%. Thứ ba, cuộc khủng hoảng tiền tệ xảy ra ở các nước Mỹ Latin cho đến Nga và khu vực Đông Á. Thứ tư, USD tăng giá mạnh hơn 20% từ đầu năm 1997 đến cuối tháng 8-1998. Thứ năm, tỷ lệ thất nghiệp của Hoa Kỳ giảm mạnh xuống mức thấp hơn 1% so với mức đáy của tháng 3-1970.

Vậy lịch sử đang lặp lại như thế nào trong 2014-2015: Thứ nhất, giá dầu giảm hơn 65% kể từ tháng 6-2014. Thứ hai, chênh lệch của các trái phiếu lợi suất cao nới rộng lên mức khoảng 4,6% từ đầu năm 2014. Trong khi đó chênh lệch của trái phiếu hạng CCC đã lên tới 9%. Thứ ba, cuộc khủng hoảng tiền tệ ở Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và nền kinh tế đang hạ cánh cứng của Trung Quốc. Thậm chí việc Trung Quốc phá giá hơn 4,6% đồng NDT vào tháng 8-2015 cũng được xem là sự bất ổn về tiền tệ. Thứ tư, USD tăng giá hơn 20% từ mùa hè năm 2014. Thứ năm, lạm phát lõi giảm từ mức 1,7% vào tháng 7-2014 xuống còn 1,3% vào đầu năm 2015. Thứ sáu, tỷ lệ thất nghiệp Hoa Kỳ sụt giảm 1,6% so với đầu năm 2014, hiện đang ở mức 5%.

Như vậy, số liệu về việc làm, lạm phát, điều kiện rủi ro tín dụng, diễn biến đồng USD, khủng hoảng kinh tế ở các nước đang phát triển, cho thấy có một sự tương đồng về bối cảnh. Chúng ta biết rằng, FED đã từng làm bất ngờ thị trường vào năm 1998 (kỳ vọng FED sẽ tăng lãi suất), khi quyết định cắt giảm  lãi suất 0,75% vì lo ngại cuộc khủng hoảng ở châu Á và Mỹ Latin, kể cả cuộc sụp đổ của Quỹ Long Term Capital Management ảnh hưởng đến  Hoa Kỳ. Hiện nay, FED đang kỳ vọng tăng lãi suất trong năm 2016 với lộ trình có sẵn. Tuy nhiên, nếu như xuất hiện một cuộc khủng hoảng ở Trung Quốc hay thậm chí là sự bất ổn của Hoa Kỳ vào nửa đầu năm 2016, có thể FED sẽ cân nhắc tiến hành một dạng nới lỏng tiền tệ trong những cuộc họp nửa cuối năm 2016. 

Các tin khác