Năm 2012, Eike Batista nắm trong tay 5 công ty giao dịch đại chúng và chuẩn bị khai trương công ty thứ 6, hầu hết thuộc Tập đoàn EBX Group. Ở tuổi 55, ông là người giàu nhất Brazil và giàu thứ 8 thế giới với tài sản 34,5 tỷ USD. Không chỉ vậy, ông hùng hồn tuyên bố sẽ nắm trong tay tài sản 100 tỷ USD trong vòng 10 năm.
Trên đỉnh vinh quang
Tại cuộc hội thảo đầu tư vào tháng 4-2012, Batista xuất hiện cùng với nhiều nhân vật tinh hoa chính trị và kinh doanh của Brazil: Tổng thống Dilma Rousseff, Thống đốc Rio Sérgio Cabral và Bộ trưởng Bộ Năng lượng Edison Lobão. Khán giả của ông là 400 nhà đầu tư ngôi sao nước ngoài như Kim Jung Rae, đồng Giám đốc điều hành của Hyundai Corp, đại diện các quỹ đầu tư khét tiếng như BlackRock, Pimco...
Batista tổ chức hội nghị để giới thiệu với họ về Açu - khu cảng được kỳ vọng sẽ lớn nhất ở châu Mỹ - đồng thời chia sẻ một số tin tức tốt, như Công ty OGX Petróleo e Gás của ông lần đầu tiên sản xuất được dầu khí ngoài khơi.
Vì thế, dù mới bước chân vào ngành dầu khí nhưng Batista đã khiến các nhà đầu tư nức lòng với những tin tức về các giếng khoan đầy ắp dầu thô. Thời điểm này được coi là thập niên tăng trưởng kinh tế thần tốc của Brazil và có rất nhiều nhà đầu tư quốc tế muốn đầu tư khai thác dầu mỏ tại nước này. Đó là các nhà đầu tư Hoa Kỳ BlackRock, công ty quản lý tiền tệ lớn nhất thế giới, đã mua hàng triệu cổ phiếu của OGX; Pimco, quỹ trái phiếu lớn nhất thế giới, mua 576 triệu USD trái phiếu OGX; General Electric (G.E) nắm 0,8% cổ phần của EBX trị giá 300 triệu USD.
“Người Brazil rất tự hào về những gì Batista và OGX đã đạt được. OGX có đóng góp lớn vào việc sản xuất dầu ngoài khơi của Brazil” - Tổng thống Rousseff nói tại hội thảo.
Hành trình danh vọng
Tháng 7-2007, Batista tuyên bố thành lập OGX để khai thác dầu mỏ ngoài khơi, với sự ủng hộ của anh em tỷ phú nhà Ziff ở New York. OGX thâm nhập thị trường rất nhanh chóng. Tháng 11-2007, công ty thắng thầu 21 block mỏ dầu của chính phủ ở ngoài khơi với giá 1,3 tỷ USD. Trong đó, 7 block là Campos Basin, chiếm tới 80% sản lượng dầu Brazil lúc đó.
Thương vụ khiến các đối thủ của OGX phải giật mình. Giá bỏ thầu của OGX gấp đôi giá Petrobras (công ty dầu khí quốc gia) đưa ra cho 4 block Campos và gấp 4 lần so với giá bỏ thầu của Anadarko Petroleum (APC), một công ty chuyên về dầu khí ngoài khơi khác. “Họ đã chi quá lớn, gấp nhiều lần các nhà thầu khác. Họ phải có những thành công phi thường mới có thể bù đắp” - Rebecca Fitz, một nhà phân tích của PFC Energy, nói.
Khi Batista đưa OGX lên sàn chứng khoán vào tháng 6-2008, giá dầu đạt mức kỷ lục 145,3USD/thùng. Phiên IPO của OGX mang về 6,7 tỷ reai (3 tỷ USD), trở thành vụ IPO lớn nhất lịch sử Brazil. OGX tuyên bố nhắm tới mục tiêu sản xuất hơn 1 triệu thùng dầu/ngày vào năm 2019, tức gần 1/2 tổng sản lượng của Brazil. Họ tuyên bố các mỏ dầu của họ chứa khoảng 4,8 tỷ thùng, hơn 1/3 trữ lượng đã xác nhận của Petrobras.
Nhưng lúc đó OGX vẫn chưa khoan bất kỳ một giếng nào. Trước khí thế ngút trời của Batista, ngày càng có nhiều người muốn đi theo ông để chia sẻ phép màu kinh tế của Brazil lúc đó. Đối tác đầu tư của ông không chỉ có BlackRock, Pimco và GE, còn gồm quỹ đầu tư toàn quyền của Abu Dhabi, Mubadala Development, IBM, thậm chí là ExxonMobil - nhà khổng lồ dầu mỏ ở Hoa Kỳ.
Tuy vậy, trữ lượng trong các mỏ dầu của công ty không khả quan như những báo cáo ban đầu. Ngay lập tức, cổ phiếu của OGX lao dốc 17%, sâu nhất 2 năm rưỡi, khởi đầu cho một bi kịch.
 |
Bi kịch của Batista lên trang bìa của Bloomberg Businessweek. |
Không tìm được các đối tác khoan dầu, vào tháng 5-2011, Batista quyết định đưa OGX vào thị trường trái phiếu. Bất chấp những lo ngại về trữ lượng các mỏ dầu, những dòng tiền vẫn đổ vào. Công ty huy động được 2,6 tỷ USD cho chiến dịch thăm dò của mình và việc thử nghiệm các giếng ở Campos.
1 năm sau, các phân tích cho thấy hầu hết mỏ dầu của công ty bị khóa trong những cấu tạo địa chất phức tạp dưới đáy biển, khiến việc bơm dầu rất khó và OGX chỉ bảo đảm 87% giàn khoan của họ sẽ sản xuất được dầu.
Tháng 1-2012, một báo cáo về giếng dầu đầu tiên của công ty cho thấy kết quả như mong đợi: 15.000 thùng/ngày. Điều này càng làm gia tăng sự khoe mẽ của “Đốc-tơ Dầu” Batista và giới đầu tư càng thêm tin tưởng ông. Tuy nhiên, vì địa chất phức tạp, OGX phải thay các giàn khoan với nền tảng mới, khiến việc sản xuất bị trì hoãn thêm 1 năm. Đối với Batista, điều này không khó giải quyết. Ông một lần nữa đến thị trường trái phiếu. Tháng 3-2012, OGX huy động được thêm 1,1 tỷ USD.
Nhưng cũng tháng đó, sản lượng tại giếng dầu đầu tiên của công ty ở mỏ Tubarão Azul chỉ đạt 10.000 thùng/ngày - mức tối thiểu so với ước tính trước đó. Dù vậy, Batista vẫn tỏ ra lạc quan và tiếp tục kêu gọi được hàng chục nhà đầu tư khác đổ tiền tỷ vào cổ phần các công ty của ông, trong đó quỹ toàn quyền Mubadala của Abu Dhabi chi 2 tỷ USD để mua 5,63% cổ phần của EBX. Trong một cuộc phỏng vấn, Batista nói sẽ có 100 tỷ USD vào năm 2020. Tại hội thảo tháng 4-2012, ông vẫn khoác lác rằng các công ty mình đang ngồi trên khối tài sản 1.500 tỷ USD.
18 tháng nghiệt ngã
Nhưng những gì diễn ra 18 tháng sau đó hoàn toàn trái ngược với kỳ vọng của Batista. Trong cuộc sụp đổ tài chính cá nhân được cho là lớn nhất lịch sử, Batista từ chỗ người giàu có và danh giá nhất Brazil, trở thành nợ nần chồng chất và gần như phá sản. Kinh tế Brazil chậm lại năm 2012 và hoạt động kinh doanh của Batista cũng vậy.
Ngày 26-6-2012, OGX cho biết giếng dầu ở Tubarão Azul chỉ đạt 5.000 thùng/ngày, thấp hơn 75% so với dự báo. Cổ phiếu của công ty lao dốc 45% trong vòng 2 ngày sau đó và trái phiếu của OGX cũng rơi tự do khi các chuyên gia hạ bậc tín dụng. Để cứu vãn, OGX thuê Công ty Schlumberger ở Hoa Kỳ, chuyên đánh giá các mỏ dầu, hòng tìm lại danh tiếng với nhà đầu tư.
Tuy nhiên, nghiên cứu của Schlumberger cho biết các giếng dầu của OGX hầu hết là vô dụng. OGX sau đó tuyên bố từ bỏ các mỏ dầu, một số đem trả lại cho chính phủ. Mỏ dầu đạt 15.000 thùng/ngày sẽ đóng cửa vào năm 2014.
Tính đến ngày 1-10-2013, OGX không thể thanh toán 45 triệu USD lãi trái phiếu đến kỳ hạn. Batista đã phải bán máy bay riêng, trực thăng riêng trong khi các chủ nợ đang tranh nhau những phần còn lại của công ty ông. Batista không còn tên trong chỉ số tỷ phú Bloomberg Billionaires Index.
Các cơ quan quản lý chứng khoán của Brazil đã bắt đầu một cuộc điều tra Batista và OGX sau khi một nhà đầu tư cho rằng Batista bán tháo 126,7 triệu cổ phiếu OGX ngay trước khi công ty bỏ dự án và tuyên bố có thể ngừng bơm dầu thô vào năm tới.
(Còn tiếp)
