Những năm đầu sau khi đất nước thống nhất, TPHCM gặp rất nhiều khó khăn, thách thức trong phát triển sau chiến tranh. Trong bối cảnh ấy, TP mang tên Bác đã kế thừa, phát huy những kinh nghiệm trong chiến tranh cách mạng, vận dụng sáng tạo chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước để tạo ra những bước đột phá... Sau 40 năm xây dựng và phát triển, đến nay TPHCM đã, đang trở thành đô thị lớn nhất cả nước theo hướng ngày càng văn minh, hiện đại.
Chủ động, sáng tạo vượt qua thách thức
Một quyết định mang tính đột phá là tháng 9-1979, Thành ủy TPHCM đã ban hành Nghị quyết 09-NQ/TU với mục đích thoát khỏi cơ chế cũ, sự ràng buộc chế độ cấp phát, giao nộp, thiết lập quan hệ kinh tế theo quy luật sản xuất hàng hóa, mở rộng thị trường, tăng hiệu quả sản xuất, nâng cao đời sống người lao động. Đồng thời, vay ngoại tệ, nhập nguyên liệu sản xuất hàng xuất khẩu để tự cân đối, tái đầu tư.
Nhờ đó hàng loạt xí nghiệp tích cực tìm tòi và đã đạt kết quả bất ngờ, năng lực sản xuất tăng, xuất hiện nhiều mô hình đổi mới.
Chủ trương này ít năm sau đã bị Trung ương phê phán. Thế nhưng, với tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm với cấp trên và trước Nhân dân, Thành ủy, chính quyền TP tiếp tục tìm tòi hướng đi hữu ích trong quá trình xây dựng, phát triển; vượt qua cơ chế quản lý kinh tế cũ, phát triển sản xuất kinh doanh gắn với giải quyết việc làm, chăm lo đời sống người lao động, góp phần bảo đảm sự ổn định xã hội. Nhờ đó tốc độ tăng trưởng kinh tế TPHCM tăng rõ rệt, trong giai đoạn 1981-1985 đạt 4,58%/năm so với 0,91%/năm giai đoạn 1976-1980.
 |
Ông Lê Thanh Hải, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TPHCM, thăm |
Nghị quyết 01-NQ/TW ngày 14-9-1982 của Bộ Chính trị khẳng định “TPHCM là trung tâm kinh tế lớn, một trung tâm giao dịch quốc tế và du lịch của cả nước, TPHCM có vị trí chính trị quan trọng sau Hà Nội”. Đây chính là động lực để TPHCM vững vàng bước vào thời kỳ đổi mới. Với bề dày truyền thống vượt qua cái cũ, trì trệ, luôn chọn cái tích cực để đổi mới, TPHCM nhanh chóng vượt qua khủng hoảng giai đoạn trước, tiến bước vững chắc trong bối cảnh mới của đất nước.
Đánh giá kết quả 20 năm thực hiện Nghị quyết 01, Nghị quyết 20-NQ/TW ngày 18-11-2002 của Bộ Chính trị khẳng định Đảng bộ và Nhân dân TPHCM đã phát huy truyền thống cách mạng, kiên cường phấn, đấu bền bỉ, năng động, sáng tạo, vượt qua nhiều khó khăn thách thức, đạt những thành tựu to lớn trên tất cả lĩnh vực, có những đóng góp tích cực vào sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (năm 1986) - Đại hội của Đổi mới, đến nay TPHCM đã góp phần không nhỏ vào việc hình thành đường lối Đổi mới của Đảng, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, các chính sách đổi mới cơ chế quản lý kinh tế - xã hội; đã khơi dậy và giải phóng sức sản xuất, nguồn lực to lớn từ trong Nhân dân.
Các thành phần kinh tế được phát triển, kinh tế nhà nước được sắp xếp lại, hoạt động ngày càng có hiệu quả; kinh tế tập thể được củng cố và mở rộng; kinh tế tư nhân và kinh tế có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài phát triển nhanh chóng, có đóng góp ngày càng quan trọng hơn vào sự phát triển kinh tế của TP và cả nước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế rất mạnh, từ 9,8% (năm 1991) lên 15,3% (năm 1995).
Những năm gần đây, nhằm khẳng định vai trò, vị thế, TPHCM đã chủ động xây dựng chiến lược và đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng khoa học và công nghệ, lấy đó làm nền tảng phát triển, cơ cấu kinh tế công - nông nghiệp hiện đại; chuyển đổi căn bản, hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ sang sử dụng sức lao động cùng với công nghệ hiện đại, tạo ra năng suất lao động xã hội cao. Để phát triển đô thị đáp ứng thời kỳ mới, TP đề xuất và triển khai thực hiện chủ trương đổi đất lấy hạ tầng, xây dựng nhiều tuyến đường huyết mạch bằng nguồn vốn của doanh nghiệp thông qua hình thức chuyển nhượng quyền khai thác.
Nhằm tăng cường huy động vốn để thực hiện chủ trương đầu tư, TP đã thành lập quỹ đầu tư phát triển đô thị và sau này trở thành Công ty Đầu tư tài chính TPHCM. Nhờ đó chủ trương xã hội hóa đầu tư hạ tầng kỹ thuật thuận lợi, đáp ứng nhu cầu thực tế. Trung tâm Giao dịch chứng khoán của TP ra đời sớm và sau đó trở thành Sở Giao dịch chứng khoán đầu tiên của cả nước. TPHCM cũng là nơi thí điểm thành lập ngân hàng cổ phần đầu tiên, đến nay đã trở thành một loại hình doanh nghiệp phổ biến trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng.
TPHCM là nơi đầu tiên trong cả nước khởi xướng và thực hiện các phong trào đền ơn đáp nghĩa; xây dựng nhà tình nghĩa, nhà tình thương; chương trình xóa đói giảm nghèo; xây dựng cuộc sống mới trên địa bàn dân cư; bảo trợ bệnh nhân nghèo; đem lại nụ cười cho trẻ thơ; phụng dưỡng Mẹ Việt Nam anh hùng... Những phong trào này đạt hiệu quả thiết thực, có ý nghĩa kinh tế - xã hội, mang tính nhân văn cao cả.
Tầm nhìn mới, mục tiêu mới
TPHCM cần kịp thời bổ sung, tăng cường đội ngũ chuyên gia, cán bộ kỹ thuật phục vụ yêu cầu quản lý, phát triển đô thị... góp phần thực hiện thành công Chương trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nhằm thực hiện thắng lợi Nghị quyết 20-NQ/TW của Bộ Chính trị. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và mọi nguồn lực trong, ngoài nước để phục vụ mục tiêu phát triển TP. Gắn kết hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với tiến bộ, công bằng xã hội, phát triển văn hóa và bảo vệ môi trường. |
Theo tinh thần Nghị quyết 13-NQQ/TW, ngày 16-1-2002 của Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI “Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020”, Đảng bộ và chính quyền TP xem đây là nền tảng, động lực trong quá trình phát triển, đã xây dựng 6 chương trình đột phá (nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; cải cách hành chính gắn với mục tiêu xây dựng mô hình chính quyền đô thị; hỗ trợ dịch chuyển cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế TP; giảm ùn tắc giao thông; giảm ngập nước và giảm ô nhiễm môi trường), nhằm đưa TP phát triển theo hướng bền vững, có tốc độ cao hơn mức bình quân chung của cả nước, đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Được xem là đô thị đặc biệt, có nền kinh tế thị trường sầm uất và năng động nhất nước, nhưng với khuôn khổ chật hẹp và sự nặng nề của mô hình tổ chức chính quyền hiện hữu, cơ chế quản lý điều hành bộc lộ nhiều bất cập khiến TPHCM bước chậm lại.
Được sự đồng ý của Trung ương, TPHCM đang triển khai thực hiện Đề án “Thí điểm mô hình chính quyền đô thị”. Có thể nói đây là bước đột phá trong đổi mới đang được kỳ vọng, góp phần làm cho TPHCM phát triển nhanh và bền vững, trở thành một TP xã hội chủ nghĩa, văn minh, nghĩa tình, hiện đại; xứng đáng với vai trò đầu tàu của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Để vượt qua thách thức khi hội nhập với nền kinh tế toàn cầu và khu vực trên 3 góc độ (cạnh tranh quốc gia, cạnh tranh doanh nghiệp và cạnh tranh sản phẩm), từ năm 2007 TPHCM đã thành lập Trung tâm Hỗ trợ hội nhập (Trung tâm WTO) để hỗ trợ doanh nghiệp; đồng thời quy hoạch dài hạn phát triển kinh tế - xã hội và đô thị với tầm nhìn của một đô thị lớn, một trung tâm về dịch vụ, công nghiệp, khoa học - công nghệ và giáo dục - đào tạo của khu vực ASEAN.
Từ những việc làm nêu trên, mối quan hệ giữa TPHCM và cả nước ngày càng được mở rộng và gắn kết chặt chẽ, vai trò đầu tàu của TPHCM tiếp tục được khẳng định. Điều đó được thể hiện: tổng thu ngân sách của TPHCM 5 năm (2006-2010) tăng gấp 2,5 lần giai đoạn 2001-2005; năm 2012, tổng thu ngân sách và kim ngạch xuất khẩu chiếm 30% của cả nước, gấp hơn 5,9 lần so với năm 2002; năm 2014, GDP của TP chiếm hơn 20% GDP của cả nước, thu ngân sách và kim ngạch xuất khẩu chiếm 30% của cả nước; thu nhập bình quân đầu người đạt 5.131USD/người, dự kiến cuối năm 2015 đạt 5.826USD/người; phấn đấu tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm nội địa (GDP) bình quân giai đoạn 2016-2020 đạt 9,5-10% và giai đoạn 2021-2025 đạt 8,5-9%/năm.
Hài hòa phát triển kinh tế - xã hội
Thực tế cho thấy trong quá trình xây dựng và phát triển, TPHCM phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức: tăng trưởng kinh tế chưa thật sự bền vững, chưa tương xứng với vị trí, vai trò và tiềm năng sẵn có; cơ cấu các ngành kinh tế chuyển dịch chậm; chất lượng tăng trưởng và năng lực cạnh tranh chưa cao; tỷ trọng các ngành công nghiệp và dịch vụ có giá trị gia tăng cao còn thấp; quy mô, tỷ trọng của khu vực kinh tế tập thể còn nhỏ; hệ thống hạ tầng ngày càng quá tải, bất cập; quy hoạch và quản lý đô thị chưa theo kịp tốc độ phát triển...
Nguyên nhân chủ quan là công tác quản lý, điều hành của bộ máy chính quyền TP trong việc tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của cấp trên có lúc còn hạn chế, thiếu quyết liệt. Trong khi đó, việc tổng kết thực tiễn, kiến nghị với Trung ương để có chủ trương, biện pháp mang tính đột phá chưa kịp thời; công tác thể chế hóa một số nghị quyết của Trung ương (nhất là Nghị quyết 20-NQ/TW của Bộ Chính trị) còn chậm, chưa có thể chế, chính sách phát huy tiềm năng, tạo sức mạnh liên kết của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Nguyên nhân khách quan, do kinh tế thế giới chưa khỏi khủng hoảng, biến động khó lường, tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đã ảnh hưởng đến thị trường xuất nhập khẩu của TPHCM. Ở trong nước, sức cạnh tranh của nền kinh tế còn thấp, những rủi ro do thiên tai, dịch bệnh ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và ổn định đời sống Nhân dân. Một số cơ chế, chính sách vĩ mô của Nhà nước chưa đồng bộ, chưa phù hợp với điều kiện đặc thù của đô thị lớn như TPHCM.
Để TPHCM tiếp tục giữ vững vai trò đặc biệt đối với sự phát triển chung của cả nước, xin kiến nghị một số giải pháp có tính gợi mở: Đổi mới mạnh mẽ và toàn diện hơn nữa; phát huy dân chủ và sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc, huy động mọi nguồn lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Chủ động đề xuất, kiến nghị với Trung ương cho phép thí điểm những vấn đề phát sinh mà thực tiễn TPHCM đặt ra trong quá trình phát triển, nhưng chưa có quy định hay những quy định hiện hành của Nhà nước không còn phù hợp.
