Trong khi doanh nghiệp kinh doanh vận tải và những doanh nghiệp khác, hộ kinh doanh chưa điều chỉnh giá bán hàng hóa, dịch vụ thỏa đáng sau khi giá xăng, dầu liên tục giảm gây bức xúc dư luận, thông tin về việc giá điện rục rịch tăng đã như đổ thêm dầu vào lửa.
 |
Theo thông tin từ một số phương tiện thông tin đại chúng, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đang có dự định tăng giá điện lên 1.652,19 đồng/kWh, tăng 9,5% so với giá bán điện bình quân hiện hành (1.508,85 đồng/kWh). Mức giá này nằm trong khung giá quy định trong quyết định của Thủ tướng Chính phủ về khung giá của mức giá bán lẻ điện bình quân các năm 2013-2015. Theo quyết định này khung giá của mức giá bán lẻ điện bình quân các năm 2013-2015 (chưa bao gồm thuế VAT) là 1.437-1.835 đồng/kWh.
Năm 2014, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) có thể thấp nhất trong 10 năm gần đây: 11 tháng, CPI mới tăng 2,08% và dự báo CPI cả năm chỉ dao động quanh ngưỡng 3%. Xét về điều này, có vẻ như đây đang là thời điểm thuận lợi để giá điện điều chỉnh tăng.
Trong thông báo giao ban tháng 12 của Bộ Công Thương, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng cũng yêu cầu Cục Điều tiết điện lực chủ trì phối hợp với Tổng cục Năng lượng và EVN nghiên cứu phương án điều chỉnh giá điện, báo cáo và xin ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Trong bối cảnh giá xăng dầu liên tục điều chỉnh giảm đến 11 lần với mức giảm hơn 5.700 đồng/lít xăng, tương đương khoảng 20% nhưng giá cả các loại hàng hóa, dịch vụ giảm chưa tương ứng, thông tin trên rõ ràng đã tạo ra phản ứng không đồng thuận.
Bởi lẽ, CPI tăng thấp có phần quan trọng do tồn kho lớn, nợ xấu cao, sức mua kém, tổng cầu giảm mạnh, doanh nghiệp đang gặp khó khăn với việc giải thể vẫn lớn… đề xuất này xem ra không hợp lý. Điều này phần nào lý giải tại sao giá cả ở Việt Nam thường dễ tăng nhưng khó giảm.
Trong cơ cấu sản lượng điện của Việt Nam, thủy điện chiếm gần 40%, còn lại là nguồn nhiệt điện như than, tua bin khí, dầu FO, dầu DO và điện nhập khẩu. Còn trong tổng sơ đồ quy hoạch điện 7, với phương án cơ sở, dự kiến tổng công suất nguồn điện năm 2015 khoảng 42.500MW (gấp hơn 2 lần năm 2010) với tỷ trọng 33,6% thủy điện, 35,1% nhiệt điện than, 24,9% nhiệt điện dầu và khí, khoảng gần 4% nguồn năng lượng tái tạo (thủy điện nhỏ, điện gió, sinh khối, mặt trời), còn lại khoảng 2,5% nhập khẩu.
Có thể thấy điện của Việt Nam đang có nhiều lợi thế về giá do chủ yếu khai thác từ thủy điện và từ dầu. Do đó, trong bối cảnh giá dầu thế giới đang giảm mạnh, chi phí của nhà máy điện có lẽ phải giảm, liệu việc điều chỉnh tăng giá điện có hợp lý?
Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã từng yêu cầu Bộ Công Thương chỉ đạo EVN đánh giá kết quả thực hiện các giải pháp, biện pháp tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả công tác quản lý lao động, giảm giá thành đã thực hiện, hoàn chỉnh xây dựng đề án nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và năng suất lao động của EVN giai đoạn 2016-2020.
Và theo Quyết định 24 của Thủ tướng Chính phủ (về điều chỉnh giá bán điện theo cơ chế thị trường), Bộ Công Thương phải công khai hóa kết quả kiểm toán cũng như tính giá thành của EVN để xã hội được biết doanh nghiệp đó đã có cơ quan kiểm toán độc lập chưa? Các bộ, ngành đã xem xét chưa và giá ấy có chuẩn hay không? Việc này cần phải làm đầu tiên theo Quyết định 24, từ đó tính toán điều chỉnh giá điện mới hợp lý.
Chưa biết giá điện sẽ điều chỉnh bao nhiêu và khi nào, nhưng với những yêu cầu như trên, ngành điện vẫn chưa minh bạch các số liệu một cách sòng phẳng trước khách hàng - người đang trả tiền cho ngành điện. Khi những thông số đầu vào chưa được công khai, minh bạch, dù ngành điện có lựa chọn thời điểm lạm phát cao hay thấp để điều chỉnh giá điện vẫn khó tạo sự đồng thuận trong xã hội. Đặc biệt khi điện là mặt hàng Nhà nước vẫn đang có sự quản lý, giám sát giá.
Theo TS. Nguyễn Minh Phong, Viện Nghiên cứu Phát triển KT-XH Hà Nội, việc tăng giá điện đúng về mặt pháp lý khi Chính phủ đã có kế hoạch định sẵn. Tuy nhiên, nếu như diễn biến thực tế không đúng như dự báo của lộ trình này, Chính phủ cũng cần điều chỉnh lại. Bên cạnh đó, EVN cần có giải trình trước toàn dân. Bởi nếu không quản lý chặt chẽ sát thực tế, chính lộ trình tăng giá này sẽ giúp doanh nghiệp biến thành khoản lợi nhuận mà Nhà nước không nắm bắt được.
