Gần đây, Việt Nam liên tiếp ra đời hàng loạt dự án nhà máy lọc hóa dầu quy mô hàng tỷ USD. Vì sao nước ta lại thành điểm đến của lọc hóa dầu?
Từ vài tỷ tới vài chục tỷ đô
Theo Chiến lược phát triển ngành dầu khí Việt Nam tới năm 2020, chỉ có 3 nhà máy lọc hóa dầu được đưa vào quy hoạch, gồm: Dung Quất (Quảng Ngãi) với vốn đầu tư trên 3 tỷ USD, công suất 6,5 triệu tấn dầu thô/năm; Nghi Sơn (Thanh Hóa) vốn đầu tư 9 tỷ USD, công suất 10 triệu tấn dầu thô/năm; Long Sơn (Bà Rịa - Vũng Tàu) vốn đầu tư 4,5 tỷ USD, công suất 10 triệu tấn dầu thô/năm. Sau đó, quy hoạch được bổ sung thêm Nhà máy lọc hóa dầu Vũng Rô (Phú Yên) vốn đầu tư 3,18 tỷ USD, công suất 8 triệu tấn dầu thô/năm; Nam Vân Phong (Khánh Hòa) vốn đầu tư 2 tỷ USD, công suất 10 triệu tấn dầu thô/năm.
Đặc biệt, dự án Tổ hợp lọc hóa dầu Nhơn Hội, tỉnh Bình Định (dự án Victory Project) trị giá 22 tỷ USD đang chờ quyết định phê duyệt cuối cùng của Thủ tướng sẽ chính thức được triển khai. Theo đó, ngày 30-9, Bộ Công Thương đã làm việc với các đơn vị liên quan để thẩm định dự án.
Sau buổi làm việc, ông Hồ Quốc Dũng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định, cho biết hội đồng thẩm định đã nhất trí thông qua dự án với 100% ý kiến đồng ý. Dự án sẽ trình Chính phủ phê duyệt bổ sung vào quy hoạch phát triển ngành dầu khí Việt Nam giai đoạn đến năm 2015, định hướng đến năm 2025. Sau đó, UBND tỉnh sẽ cấp giấy chứng nhận đầu tư và được hưởng ưu đãi giống các dự án lọc hóa dầu khác của Việt Nam. Ngoài ra, một số dự án khác cũng đang rục rịch xin đầu tư…
Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (VEA), cho biết hiện Nhà máy lọc dầu Dung Quất công suất 6 triệu tấn dầu thô/năm đã đáp ứng được 30% nhu cầu xăng dầu cả nước. Do đó, chỉ cần nhà máy công suất 15-20 triệu tấn dầu thô/năm sẽ cung cấp đủ xăng dầu cho nhu cầu nội địa. Vậy tại sao các nhà đầu tư vẫn vào Việt Nam?
Theo ông Ngãi, lợi nhuận chủ yếu của các nhà máy lọc hóa dầu không nằm ở phần lọc dầu (sản phẩm xăng, dầu), mà nằm ở phần hóa dầu (tạo ra polyme, nhựa đường, sợi…). Như nhà máy lọc hóa dầu của Formosa (lãnh thổ Đài Loan) công suất khoảng 20 triệu tấn dầu thô/năm, nhưng hạt polyme xuất khẩu khắp thế giới. “Phần lớn các nhà máy đều hướng tới xuất khẩu, ngoài xăng dầu còn nhiều mặt hàng khác” - ông Ngãi nói.
Việc nhà đầu tư lĩnh vực này chọn Việt Nam, theo ông Ngãi do nước ta có tình hình chính trị và an ninh ổn định; vị trí địa lý thuận lợi để vận chuyển sản phẩm đi các nước trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương; chính sách khuyến khích đầu tư tốt; biển Đông là con đường hàng hải chiến lược, có nhiều cảng nước sâu cho tàu lớn ra vào...
“Dầu mỏ vận chuyển đường biển là chủ yếu, việc có cảng nước sâu rất quan trọng” - ông Ngãi nói. Còn chuyên gia kinh tế, TS. Lê Đăng Doanh cho biết Việt Nam sắp tham gia ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do, như Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP), ASEAN+6, cộng đồng kinh tế ASEAN; Việt Nam - EU, Việt Nam - Liên minh Hải quan Nga…
“Nếu đặt nhà máy lọc hóa dầu ở Việt Nam, sản phẩm xuất khẩu đi các nước thuận tiện, được ưu đãi thuế quan. Ngoài ra, Việt Nam có lợi thế về lao động dồi dào, giá rẻ (thời kỳ dân số vàng). Đồng thời, có thể được hưởng lợi từ chính sách xoay trục của Hoa Kỳ hướng tới khu vực châu Á - Thái Bình Dương” - TS. Doanh nói.
Cảnh báo ô nhiễm
Hiện nay đầu tư vào lọc hóa dầu đang được hưởng nhiều ưu đãi, khi các nhà máy đều cần diện tích đất lớn và được Việt Nam bàn giao đất sạch (nhà đầu tư không phải giải phóng mặt bằng); được ưu đãi thuế thu nhập DN với mức 10% trong 15 năm, miễn 4 năm và giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo; miễn thuế nhập khẩu dầu thô; giảm thuế xuất khẩu các mặt hàng lọc hóa dầu, tiền sử dụng đất, mặt nước, hỗ trợ hạ tầng…
Tuy vậy, nhiều chuyên gia kinh tế cảnh báo các dự án lọc hóa dầu tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, công nghệ lạc hậu… Nếu chúng ta kiểm soát không tốt, có thể đẩy ô nhiễm môi trường về Việt Nam. Trong khi đó, ông Trần Viết Ngãi nghiêng về những cái được của Việt Nam khi thu hút đầu tư vào lọc hóa dầu, như tạo công ăn việc làm (đặc biệt lao động có kỹ thuật); nâng cao trình độ về hóa dầu; thêm nguồn thu lớn cho đất nước. Đặc biệt, theo Chủ tịch VEA, khi các nhà máy đi vào hoạt động sẽ tạo cạnh tranh xăng dầu, nhựa đường, polyme, sợi… do không phải nhập khẩu sẽ giúp giảm giá các mặt hàng này so với hiện nay.
|
Nhà máy lọc dầu Dung Quất hiện đã đáp ứng 30% nhu cầu xăng dầu cả nước. |
Ông Nguyễn Kim Phương, Giám đốc Sở Công Thương Bình Định (thành viên tổ thẩm định dự án lọc hóa dầu Nhơn Hội - dự án tổng vốn đầu tư dự kiến lớn nhất Việt Nam), cho biết dự án Nhơn Hội do Tập đoàn Dầu khí Thái Lan (PTT) và Tập đoàn Dầu mỏ Saudi Aramco (Arab Saudi) làm chủ đầu tư.
Và dự án có ưu thế công nghệ hiện đại hơn các dự án Việt Nam đang xây dựng (chỉ lọc được dầu thô ngọt), với công nghệ có thể lọc được tất cả các loại dầu thô (dầu thô ngọt, chua). Dự kiến, Nhà máy lọc hóa dầu Nhơn Hội đi vào hoạt động có thể đóng góp 3-4% GDP cho cả nước, đồng thời tỉnh Bình Định có thể thu cho ngân sách địa phương 400-500 triệu USD/năm.
