Lũng đoạn từ công ty “sân sau”

Khi nợ xấu có xu hướng tăng cao, việc thành lập công ty quản lý và khai thác nợ (AMC) trực thuộc NH nhằm xử lý nợ xấu là điều tất yếu. Nhưng không ít NHTM đã lợi dụng các công ty “sân sau” để qua mặt NHNN, lũng đoạn trong kinh doanh nhằm kiếm lợi nhuận cao.

Repo núp bóng mua bán nợ

Hiện nay, nhiều NHTM đã được NHNN cấp giấy phép thành lập công ty AMC với nghiệp vụ tiếp nhận, quản lý các khoản nợ tồn đọng, tài sản bảo đảm nợ vay liên quan đến các khoản nợ để xử lý, thu hồi vốn nhanh.

Các công ty AMC cũng được chủ động bán tài sản bảo đảm nợ vay thuộc quyền định đoạt của NHTM theo giá thị trường và cơ cấu lại nợ tồn đọng.

Bên cạnh đó, các công ty AMC được thực hiện nghiệp vụ mua, bán, xử lý nợ tồn đọng của các NHTM khác theo quy định của pháp luật. Với những nghiệp vụ trên, nhiều NHTM đã để công ty AMC “sân sau” của mình thực hiện cả các nghiệp vụ tín dụng vào các lĩnh vực nhạy cảm như bất động sản, chứng khoán.

Nhiều NH sử dụng công ty "sân sau" để bơm vốn vào lĩnh vực BĐS với lãi suất khủng (ảnh chỉ mang tính minh họa). Ảnh: LÃ ANH

Theo một lãnh đạo NH, một NHTM có nợ xấu khó đòi thường làm sạch bảng cân đối tài chính bằng cách hạch toán ra ngoài và chuyển khoản nợ xấu ấy sang công ty AMC để xử lý, thu hồi nợ. Thế nhưng, các công ty AMC đã núp bóng nghiệp vụ mua bán nợ để thực hiện cho vay bất động sản.

Thí dụ, một khách hàng đến NH vay 3 tỷ đồng thế chấp bất động sản (có giá trị 4-5 tỷ đồng). Thay vì cho vay, NH chuyển hồ sơ này qua công ty AMC để thực hiện nghiệp vụ repo bất động sản, tức công ty AMC sẽ làm hợp đồng mua bất động sản thế chấp của khách hàng có kỳ hạn 2 năm giá trị 3 tỷ đồng và lãi suất cộng phí lên đến 25-30%/năm. Nếu đến hạn khách hàng không trả 3 tỷ đồng cho NH, tài sản thế chấp sẽ thuộc về công ty AMC.

Với nghiệp vụ này, NHTM có thể bơm vốn cho vay bất động sản trong khi vẫn thoát cửa chặn tín dụng phi sản xuất và “room” tăng trưởng tín dụng chung 20%.

Theo một chuyên gia NH, hình thức cho vay này lợi nhuận rất cao nên vừa qua nhiều NHTM đã huy động vốn lãi suất cao ở thị trường chợ đen, cộng với vốn huy động tiền gửi để bơm qua kênh này. Điều này làm cho tăng trưởng tín dụng thực tế của hệ thống NHTM bị méo mó và dòng vốn NH vẫn đổ vào lĩnh vực phi sản xuất. 

Tăng vốn ảo

Khi thị trường chứng khoán ảm đạm, nhiều NHTM rất khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn tiền cho lộ trình tăng vốn điều lệ. Trong bối cảnh đó, không ít lãnh đạo các NHTM đã tận dụng công ty “sân sau” để giúp tăng vốn.

Thí dụ, công ty A. có vốn góp lớn của các ông chủ NH B. sẽ phát hành trái phiếu doanh nghiệp kỳ hạn 3-5 năm. NH B. bỏ tiền ra mua trái phiếu công ty A., sau đó công ty A. sử dụng vốn đó góp vào NH để tăng vốn điều lệ.

Khi đến hạn thanh toán trái phiếu của công ty A., bằng một số nghiệp vụ tín dụng, NH B. có thể bơm tiền qua nhiều hình thức để công ty A. hợp thức hóa trả nợ lãi và gốc trái phiếu cho NH. Như vậy, vốn điều lệ NH ghi trên sổ sẽ cao nhưng thực tế đó là vốn ảo.

Những ông chủ NH nghiễm nhiên nắm tỷ lệ vốn góp lớn của NH trên cơ sở vốn ảo, trong khi các cổ đông nhỏ bị thiệt hại vì phải đóng vốn thật. Trên cơ sở nắm quyền lực trong tay các ông chủ NH tiếp tục lũng đoạn qua việc bơm vốn vào các đại gia “sân sau” là những tập đoàn bất động sản.

Một quan chức ở cơ quan giám sát tài chính của Chính phủ cho rằng các đại gia “sân sau” thừa biết Chính phủ không để NH phá sản nên đẩy vốn đầu tư vào lĩnh vực NH bằng nhiều chiêu thức khác nhau, từ đó sử dụng vốn NH quay lại cho vay các tập đoàn của mình.

Rủi ro nếu có xảy ra các ông chủ NH vẫn yên tâm trông chờ vào hướng xử lý giải quyết của Chính phủ và NHNN.

Thực tế, việc tăng vốn ảo đã giúp không ít ông chủ NH cùng một lúc sở hữu 2-3 NH và đẩy vốn vào lĩnh vực đầu tư bất động sản, dẫn đến khó khăn về thanh khoản cho một số NH nhỏ, như đã xảy ra trong thời gian qua.